Miasta i Powiaty Przyjazne Wiekowi

Szanowni Państwo,

Zapraszamy do zapoznania się z jedną z dobrych praktyk, która została udostępniona w ramach realizacji projektu Tourage. Jak nam się wydaje jest to bardzo dobra propozycja nie tylko dla naszych samorządów, lecz również organizacji pozarządowych działających na rzecz rozwoju lokalnego, rozwoju społeczeństwa czy też organizacji socjalnych. Praktyka, którą chcemy przedstawić i upowszechnić to Program Miast i Powiatów przyjaznych wiekowi (ang. Age Friendly Cities and Counties Programme, dalej: AFP) Czy jest, kto go realizuje, jakie są zasady funkcjonowania przedstawiamy poniżej. W przypadku pytań prosimy o kontakt z naszym Stowarzyszeniem.

WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) od 2006 roku buduje Globalną sieć miast przyjaznych wiekowi właśnie jako projekt Globalnej sieci miast i regionów przyjaznych wiekowi. W swej istocie  AFP  jest to międzynarodowe wsparcie miast w przygotowaniu ich do dwóch globalnych trendów: szybkiego starzenia się populacji oraz urbanizacji. Łączyła 33 miasta z 22 krajów. W 2013 roku została podpisana tzw. Deklaracja Dublińska miast i powiatów, które przystąpiły lub chcą przystąpić  do tego programu – w 2013 roku było już ponad 50 sygnatariuszy. WHO definiuje społeczeństwo przyjazne wiekowi jako takie, gdzie  „usługodawcy, władze, liderzy społeczni i duchowi, przedsiębiorcy oraz obywatele uznają różnorodność wśród osób starszych, wspierają ich integrację i udział we wszystkich dziedzinach życia Wspólnoty, szanują ich decyzje i wybory dotyczące stylu życia, a także przewidują i elastycznie reagują na specyficzne potrzeby i preferencje związane ze starzeniem się ludzi”.

Projekt AFP rozpoczął się od szerokich konsultacji z osobami starszymi w zakresie ich potrzeb i preferencji. Konsultacje te pokazały, że proste i niedrogie zmiany mogą dopomóc i sprawić, by osoby starsze czuły się pewnie i komfortowo w swoim środowisku.

W pierwszym projekcie (2006 r.) określono kluczowe elementy środowiska miejskiego, które wspierają aktywne i zdrowe starzenie się. Zbudowano przewodnik określający 8 sektorów wpływających na jakość życia i zdrowia starszych ludzi:

1. Przestrzeń zewnętrzna i budynki
2. Transport
3. Mieszkalnictwo
4. Aktywność społeczna
5. Poszanowanie i włączenie społeczne
6. Aktywność obywatelska i zatrudnienie
7. Komunikacja i informacja
8. Wsparcie społeczne i ochrona zdrowia

Czym jest Age-friendly city?

Jest to otwarte i dostępne środowisko lokalne (zarówno miejskie, jak i szersze – powiatowe)  promujące aktywne starzenie się.

Sieć WHO  - Co daje partnerstwo w sieci?

• Przyłączenie się do globalnej sieci ekspertów w obszarze starzenia się i społeczeństwa obywatelskiego
• Dostęp do kluczowych informacji o programie: ostatnie nowości, najlepsze praktyki, wydarzenia, rezultaty, wyzwania i nowe inicjatywy poprzez Praktyki Społeczności Miast Przyjaznych Wiekowi (www.who.int/ezcollab/afc_network)
• Korzyści z technicznego wsparcia i szkoleń poza procesem wdrożenia AFC
• Możliwości partnerstwa z innymi miastami

Proces tworzenia AFP – wg WHO:

1. Planowanie (1-2 rok), składa się z czterech kroków:

1. Zbudowanie mechanizmów włączania seniorów poprzez cykl AFC
2. Podstawowa ocena stopnia przyjazności wiekowi w mieście
3. Wypracowanie 3-letniego , szerokiego planu danego miasta w zakresie podstawowych działań w oparciu o dokonaną ocenę
4. Identyfikacja wskaźników monitorowania postępu

1.  Wdrożenie Planu (3-5 rok)

Po zamknięciu pierwszej fazy, nie później niż dwa lata po przystąpieniu do sieci, dane miasto przesyła swój plan działań do WHO w celu dokonania jego przeglądu i zatwierdzenia. Po przyjęciu planu przez WHO miasto ma trzy lata na jego wdrożenie.

1. Ocena Postępów

Pod koniec pierwszego okresu wdrażania miasto jest proszone o dostarczenie raportu postępu do WHO, zawierającego odniesienie do stanu osiągnięcia wcześniej określonych wskaźników

1. Ciągłe doskonalenie

W sytuacji gdy jest widoczny postęp w realizacji przyjętego planu działań miasta mogą przystąpić do realizacji kolejnej fazy: ciągłego doskonalenia. Miasto jest zapraszane do opracowania kolejnego planu działań (na okres do 5 lat) wraz z odpowiednimi wskaźnikami. Postęp w realizacji tego planu będzie mierzony w końcu drugiego okresu wdrożeniowego. Miasto będzie mogło kontynuować swoje członkostwo w sieci poprzez wchodzenie w kolejne etapy realizacji działań.

Najważniejsze Cechy miasta przyjaznego wiekowi:

1. Przestrzeń zewnętrzna i budynki

• Przestrzeń publiczna jest czysta i przyjemna
• Ilość zielonych terenów i miejsc zewnętrznego wypoczynku jest wystarczająca (odpowiednia), są dobrze utrzymane oraz bezpieczne
• Trotuary są dobrze utrzymane, wolne od przeszkód i przeznaczone tylko dla ruchu pieszych
• Trotuary nie są śliskie (są antypoślizgowe), są wystarczająco szerokie dla ruchu wózków inwalidzkich i posiadają obniżenia krawężników do poziomu ulicy
• Przejścia dla pieszych są w wystarczającej ilości i są bezpieczne dla ludzi z różnym poziomem i typem niepełnosprawności, z antypoślizgowymi pasami, wizualnym i dźwiękowymi sygnałami oraz wystarczającym czasem przejścia
• Kierowcy przepuszczają pieszych na skrzyżowaniach i przejściach dla pieszych
• Ścieżki rowerowe są oddzielone od chodników i innych dróg / ścieżek dla pieszych
• Zewnętrzne bezpieczeństwo jest zapewniane przez dobre oświetlenie ulic, policyjne patrole oraz dzięki edukacji społecznej
• Punkty usługowe są rozmieszczone blisko obok siebie i są dostępne
• Zostały zapewnione szczególne rozwiązania dotyczące obsługi klienta, takie jak odrębne kolejki lub miejsca obsługi osób starszych
• Budynki zostały dobrze oznakowane za zewnątrz i wewnątrz, z odpowiednimi miejscami do siedzenia oraz toaletami, dostępnymi windami, podjazdami, poręczami i schodami oraz antypoślizgowymi podłogami
• Toalety publiczne zewnętrzne i wewnątrz budynków są w odpowiedniej ilości, czyste, dobrze utrzymane i dostępne

1. Transport

• Koszty transportu publicznego są określone, dobrze uwidocznione i dostępne
• Transport publiczny jest niezawodny, częsty, również w nocy oraz dni wolne
• Transport publiczny zapewnia dostęp do całego terytorium miasta oraz wszystkich usług, są dobre połączenia oraz dobrze oznakowane drogi i pojazdy
• Pojazdy są czyste, dobrze utrzymane, dostępne, nie przepełnione i maja miejsca dla osób uprzywilejowanych, które są respektowane
• Dostępny jest wyspecjalizowany transport dla osób niepełnosprawnych
• Kierowcy zatrzymują się w miejscach do tego przeznaczonych i przy krawężniku tak by ułatwić wchodzenie do autobusu oraz czekają by pasażerowie usiedli przed ruszeniem dalej
• Przystanki autobusowe oraz stacje są dogodnie rozmieszczone, dostępne, bezpieczne, czyste, dobrze oświetlone i dobrze oznaczone, z odpowiednimi miejscami do siedzenia oraz są osłonięte
• Użytkownikom zapewniono pełną i dostępną informację o trasach, rozkładach jazdy oraz udogodnieniach w przypadku specjalnych potrzeb
• Dostępne są dodatkowe usługi transportowe w przypadku gdy transport publiczny jest niewystarczający
• Usługi taksówek są dostępne i niedrogie; kierowcy są uprzejmi i pomocni
• Drogi są dobrze utrzymane, z krytymi likami kanalizacyjnymi, dobrze oświetlone
• Natężenie ruchu jest dobrze wyregulowane
• Szlaki drogowe są wolne od przeszkód ograniczających widzenie kierowców
• Znaki drogowe oraz skrzyżowania są oznakowane i dobrze rozmieszczone
• Edukacja kierowców i kursy doszkalające są promowane dla wszystkich kierowców
• Parkingi i strefy wysiadania z transportu są bezpieczne, w wystarczającej ilości i dogodnie położone
• Dostępne są specjalne parkingi i miejsca wysiadania z transportu dla osób z ograniczeniami; miejsca te są respektowane

1. Mieszkalnictwo

• Odpowiednie i niedrogie mieszkania są zapewnione na obszarach, które są bezpieczne, leżące blisko punktów usługowych i pozostałej części społeczeństwa
• Dostępne są odpowiednie i niedrogie usługi utrzymania domu i usługi dodatkowe (związane z obsługą)
• Mieszkania są dobrze zbudowane (skonstruowane) i zapewniają bezpieczeństwo i komfortowe schronienie przed pogodą
•  Przestrzeń wewnętrzna i poziom powierzchni pozwala na swobodne poruszanie się po wszystkich pomieszczeniach i przejściach
• Opcje modyfikacji mieszkań i wyposażenia są dostępne i niedrogie; usługodawcy rozumieją potrzeby osób starszych
• Wynajmowane publiczne i prywatne mieszkania są czyste, dobrze utrzymane i bezpieczne
• Odpowiednie i niedrogie mieszkalnictwo dla słabych i niepełnosprawnych starszych osób wraz z właściwymi usługami jest zapewnione lokalnie

1. Aktywność społeczna

• Miejsca wydarzeń i działań są położone dogodnie, są dostępne, dobrze oświetlone i dobrze skomunikowane przez transport publiczny
•  Wydarzenia odbywają się w godzinach dogodnych dla osób starszych
• W działaniach i wydarzeniach można brać udział samodzielnie lub w grupie
• działania i atrakcje są niedrogie, bez ukrytych i  dodatkowych kosztów udziału
•   Zapewniono dobrą informację o działaniach i wydarzeniach, łącznie ze szczegółami o dostępności lub udogodnieniach oraz opcjach dojazdu dla osób starszych
• Proponowany jest szeroki zakres działań tak by nawiązywał do zróżnicowania populacji osób starszych
• Spotkania, w tym osób starszych odbywają się w różnych miejscach lokalnych społeczności, takich jak centra rekreacji, szkoły, biblioteki, centra społeczne i parki
• Zasięg działań jest taki, by obejmował ludzi zagrożonych wykluczeniem społecznym

1. Poszanowanie i włączenie społeczne

• Służby publiczne, komercyjne i wolontariusze regularnie przeprowadzają konsultacje z osobami starszymi w zakresie podnoszenia jakości świadczonych przez siebie usług
• Dostarczane przez służby publiczne i komercyjne usługi i produkty zmieniają się w zależności od potrzeb i preferencji
• Personel służb jest grzeczny i pomocny
• Osoby starsze są widoczne w mediach i są przedstawiane pozytywnie i bez stereotypów
• Zasady społeczne, działania i wydarzenia są atrakcyjne dla wszystkich pokoleń dzięki dostosowaniu się do specyficznych, zgodnych z wiekiem potrzeb i preferencji
• osoby starsze szczególnie włącza się w działania społeczne na rzecz rodzin
• Szkoły zapewniają możliwość edukacji na temat starzenia się i osób starszych jak również włączają osoby starsze w działania szkół
• Osoby starsze są uznawane przez społeczność za ich przeszłość jak również działania bieżące
• Mniej zamożne osoby starsze maja dobry dostęp do publicznych, prywatnych i dobrowolnych usług (świadczonych przez wolontariuszy)

1. Aktywność obywatelska i zatrudnienie

• Dostępny jest szereg elastycznych opcji dla starszych wolontariuszy, łącznie ze szkoleniami, wywiadem, wytycznymi i kompensacją kosztów osobowych
• Dobrze promowana jest jakość starszych pracowników
• Promowany jest szereg elastycznych i odpowiednio opłacanych możliwości pracy dla osób starszych
• Zabroniona jest dyskryminacja z powodu wieku w obszarze zatrudniania, utrzymania, promocji i szkolenia pracowników
• Miejsca pracy są dostosowane również do potrzeb osób niepełnosprawnych
• Samo-zatrudnienie osób starszych jest promowane i wspierane
• Starsi pracownicy maja możliwość szkoleń po przejściu na emeryturę
• Wspiera się i popiera udział osób starszych w ciałach decyzyjnych w sektorze publicznym, prywatnym i pozarządowym

1. Komunikacja i informacja

• Podstawowy, efektywny system komunikacyjny jest dostępny dla wszystkich mieszkańców wspólnoty w każdym wieku
• Zapewnia się i koordynuje stałe i szerokie rozpowszechnienie informacji; możliwy jest zcentralizowany dostęp do informacji
• Oferowane są regularne informacje i transmisje (audycji) dotyczące zainteresowań osób starszych
• Promowana jest dostępność osób starszych do informacji ustnej
• Osoby zagrożone wykluczeniem społecznym mogą otrzymać indywidualną informację od osób zaufanych
• Służby publiczne oraz prywatne prowadzą przyjazne, indywidualne usługi na żądanie
• Informacja drukowana – włącznie z oficjalnymi dokumentami, napisami w telewizji i tekstami na wyświetlaczach – ma duże litery i główne idee są prezentowane w jasny sposób z wytłuszczonym tekstem
• W komunikacji drukowanej oraz mówionej wykorzystuje się proste, znane słowa w krótkich i prostych zdaniach
• Usługi automatycznych odpowiedzi telefonicznych podają instrukcje powoli i zrozumiale, informując również osobę dzwoniącą jak może powtórzyć daną odpowiedź w każdym momencie
• Urządzenia elektroniczne, takie jak telefony komórkowe, radia, odbiorniki telewizyjne, bankomaty i biletomaty maja duże przyciski oraz duże liternictwo
• Zapewnia się szeroki publiczny dostęp do komputerów i Internetu, bezpłatny lub za minimalna opłatą, w miejscach publicznych takich jak urzędy, centra społeczne oraz biblioteki

1. Wsparcie społeczne i ochrona zdrowia

• Odpowiedni zakres usług zdrowotnych i socjalnych jest kierowany na promocję i utrzymanie zdrowia oraz rehabilitację
• Usługi opieki domowej uwzględniają zdrowie i personalną opiekę oraz utrzymanie domu
• Usługi zdrowotne oraz socjalne są dogodnie położone i dostępne dla wszystkich środków transportu
• Ośrodki opieki społecznej i budynki przeznaczone dla osób starszych są położone blisko punktów usług oraz pozostałej społeczności
• Ośrodki zdrowia i usług społecznych mają bezpieczną konstrukcję i są całkowicie dostępne
• Osoby starsze mają zapewnioną jasną i dostępną informację o usługach zdrowotnych i socjalnych
• Świadczenie usług jest skoordynowane i uproszczone administracyjnie
• Personel jest grzeczny, pomocny i przeszkolony pod kątem opieki nad osobami starszymi
• Bariery ekonomiczne utrudniające dostęp do usług zdrowotnych i socjalnych są minimalizowane
• Wolontariat osób w każdym wieku jest promowany i wspierany
• Istnieją odpowiednie i dostępne miejsca pochówku
• Lokalne służby ratownictwa (planowania na wypadek kryzysu) biorą pod uwagę  ograniczenia i możliwości osób starszych