„KOSZTY –KORZYŚCI” WEJŚCIA W ŻYCIE UMOWY O MAŁYM RUCHU GRANICZNYM Z OBWODEM KALININGRADZKIM FR

Podstawowym celem Umowy o małym ruchu granicznym, podpisanej w Moskwie 14 grudnia 2011 r. przez Radosława Sikorskiego i Siergieja Ławrowa, było wprowadzenie ułatwień w przekraczaniu granicy polsko-rosyjskiej przez mieszkańców strefy przygranicznej, na którą składa się Obwód Kaliningradzki, 7 powiatów województwa pomorskieg oraz 13 powiatów województwa warmińsko-mazurskiego. Na podstawie Umowy mieszkańcy tych terenów mogą przekraczać granicę bez wiz, używając do tego celu wyłącznie dokumentu podróży potwierdzającego tożsamość oraz specjalnego zezwolenia na wielokrotne przekraczanie granicy (wydawanego początkowo na 2 lata, a po spełnieniu określonych warunków na kolejne 5 lat). Co ważne, ułatwienia te analogicznie dotyczą również obywateli państw trzecich zamieszkujących w strefie przygranicznej przez okres nie krótszy niż 3 lata.

Podstawowym celem Umowy o małym ruchu granicznym, podpisanej w Moskwie 14 grudnia 2011 r. przez Radosława Sikorskiego i Siergieja Ławrowa, było wprowadzenie ułatwień w przekraczaniu granicy polsko-rosyjskiej przez mieszkańców strefy przygranicznej, na którą składa się Obwód Kaliningradzki, 7 powiatów województwa pomorskiego[1] oraz 13 powiatów województwa warmińsko-mazurskiego[2]. Na podstawie Umowy mieszkańcy tych terenów mogą przekraczać granicę bez wiz, używając do tego celu wyłącznie dokumentu podróży potwierdzającego tożsamość oraz specjalnego zezwolenia na wielokrotne przekraczanie granicy (wydawanego początkowo na 2 lata, a po spełnieniu określonych warunków na kolejne 5 lat). Co ważne, ułatwienia te analogicznie dotyczą również obywateli państw trzecich zamieszkujących w strefie przygranicznej przez okres nie krótszy niż 3 lata.

27 lipca 2013 r. minął rok od wejścia w życie Umowy o MRG między Obwodem Kaliningradzkim a częścią województw warmińsko-mazurskiego i pomorskiego.
W kontekście realizacji Umowy dużą rolę odgrywa badanie opinii przedstawicieli władz lokalnych, a także mieszkańców i przedsiębiorców z terenów przygranicznych dotyczące efektów wprowadzenia zasad małego ruchu granicznego i jego wpływu na współpracę transgraniczną w regionach objętych Umową. Od czerwca br. Stowarzyszenie Gmin RP Euroregion Bałtyk na zlecenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP, Departament Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej, realizuje projekt pt. „Mały Ruch Graniczny z Obwodem Kaliningradzkim – teorie i praktyka”. Na potrzeby niniejszego zadania zaprojektowano
i zrealizowano badania ankietowe skierowane do respondentów zamieszkujących powiaty
woj. warmińsko-mazurskiego objęte Umową o MRG po stronie polskiej oraz respondentów zamieszkujących Obwód Kaliningradzki po stronie rosyjskiej – odrębne dla samorządów lokalnych, podmiotów gospodarczych oraz mieszkańców.

Celem badań, którymi objęto przedstawicieli władz lokalnych była m.in. diagnoza korzyści związanych z wprowadzeniem Umowy oraz ewentualnego rozwoju dodatkowych obszarów współpracy w gminach; określenie intensywności kontaktów pomiędzy współpracującymi regionami przygranicznymi; ocena stanu współpracy po wprowadzeniu Umowy, jej wpływ na aktywizację gospodarczą gminy, a także ocena negatywnych czynników oraz barier związanych z polsko-rosyjską współpracą na szczeblu samorządu lokalnego.

Przedstawicieli podmiotów gospodarczych sektora MSP zapytano z kolei m.in. o  korzystanie z MRG, rozwój polsko-rosyjskiej i rosyjsko-polskiej kooperacji biznesowej, korzyści oraz negatywne czynniki jakie przynosi Umowa o MRG. Ponadto przedmiotem zainteresowania była opinia przedsiębiorców nt. ich oczekiwań, a także obaw w związku
z przystąpieniem do Umowy; jakie działania planują oni podjąć lub tez podjęli oraz jakiej relacji wyników do nakładów spodziewają się w związku z funkcjonowaniem Umowy.

Do głównych korzyści z wprowadzenia umowy o MRG zarówno respondenci po stronie polskiej, jak i rosyjskiej, reprezentujący mieszkańców, jednostki samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorców, zaliczyli m.in.:

• ożywienie ruchu turystycznego;
• ożywienie wymiany kulturalnej;
• wzrost przedsiębiorczości;
• zwiększenie obrotów handlowych.

Wśród negatywnych czynników, które ww. respondenci zaobserwowali w ciągu pierwszego roku obowiązywania Umowy o MRG po obu stronach granicy, należy wymienić następujące:

• nielegalny handel;
• wzrost konkurencyjności ze strony firm partnera umowy;
• wprowadzanie towarów niskiej jakości;
• okres oczekiwania na zezwolenie;
• długie procedury graniczne.

            Przeprowadzone badania dowiodły, że wprowadzone ułatwienia w przekraczaniu polsko-rosyjskiej granicy strefy przygranicznej w postaci Umowy, łagodzą bariery wynikające z istnienia granicy Schengen. Respondenci, zarówno po stronie polskiej, jak
i rosyjskiej, jednoznacznie stwierdzili, że wprowadzenie zasad małego ruchu granicznego przyczyniło się do zwiększenia możliwości rozwoju kontaktów biznesowych, kulturalnych, naukowych, międzyludzkich oraz współpracy na poziomie samorządów lokalnych polskich województw i Obwodu Kaliningradzkiego FR. Po roku funkcjonowania Umowy nastąpiła ogólna aktywizacja branży handlowej i usługowej, hotelarskiej i turystyki, wymiany młodzieży, studentów, uczniów oraz dobrosąsiedzkich relacji. Zaobserwowano również, iż realizacja Umowy stanowi pozytywne doświadczenie, dzięki któremu wyeliminowano większość obaw związanych z małym ruchem granicznym. Ponadto, rozwiązania sprzyjające przekraczaniu granicy przyczyniają się do przełamywania negatywnych stereotypów historyczno-społecznych, budowy zaufania a także ułatwienia współpracy między UE a jej sąsiadami.

Reasumując, porozumienie o MRG w pełni wpisuje się w strategiczną linię RP i OK FR, zmierzając do budowania jednolitej przestrzeni gospodarczej i humanitarnej. Reżim bezwizowy i likwidację ograniczeń wizowych traktuje się jako jeden z najlepszych sposobów umocnienia bezpieczeństwa i poprawy stosunków między narodami. Należy jednak dość krytycznie przyjrzeć się zarówno korzyściom, jak i negatywnym czynnikom, które występują w związku z obowiązywaniem umowy. Zwłaszcza te ostatnie powinny w pierwszej kolejności stać się priorytetem działania dla podmiotów decyzyjnych. Wzmocnienie pozytywnych aspektów oraz jednocześnie szybka interwencja i zastosowanie działań naprawczych na zaistniałe problemy w związku z ponad rocznym funkcjonowaniem umowy o MRG,  z całą pewnością wpłynie jej przyszły kształt i jeszcze większe zacieśnienie polsko-rosyjskiej współpracy.

Joanna Zielińska-Szczepkowska

Izabela Zabielska